Sıcaklıkların artmasıyla daha fazla sıtma görülebilir

Gezegen ısındıkça, sıtma virüsü taşıyan sivrisineklerin ürediği sıcaklık aralığı yükseliyor. Araştırmacılar, Güney Amerika'nın tropikal dağlık bölgelerinden Doğu Afrika'nın dağlık, kalabalık bölgelerine kadar yaşanan bu sorunun kanıtlarını ortaya çıkardı.

Bilimadamları şimdi, Kilimanjaro Dağı'nın yamaçları ve Etiyopya'nın doğusundaki dağlar dahil, bir zamanlar böceklerin barınamadığı bölgelerde yaşayan insanların, bu hastalığa maruz kalabileceğinden endişe ediyor.

Ottawa Üniversitesi'nde Sahra Altı Afrika'da görülen sıtma üzerine çalışan Manisha Kulkarni, "İklim değişikliği ve tüm diğer çevresel değişikliklerle hava daha yüksek rakımlarda ısındıkça, sivrisinekler dağın daha yükseklerinde hayatta kalabilir" dedi.

2016’da Kulkarni’nin öncülük ettiği araştırma, yüksek rakımlı Kilimanjaro Dağı bölgesinde sadece 10 yıl içinde yaşam alanının yüzlerce kilometrekare genişlediğini ve sıtma taşıyan sivrisineklerin görüldüğünü ortaya koydu. Buna karşılık, daha düşük rakımlar, böcekler için çok sıcak hale geliyor.

The region Kulkarni studied, which is growing in population, is close to the border of Tanzania and Kenya. Together, the two countries accounted for 6% of global malaria deaths in 2021.

2021'de sıtma ölümlerinin yüzde 96'sının Afrika'da meydana geldiği göz önüne alındığında, ilgili araştırmaların çoğu da bu kıtayla ilgili Kulkarni’nin üzerine çalıştığı bölge, Tanzanya ve Kenya sınırına yakın ve nüfusu artan bir bölge. 2021'de tüm dünyadaki sıtma ölümlerinin yüzde 6'sı bu iki ülkedendi.

Ülkeler hastalıkla mücadelede daha etkin yöntemler benimsediğinden, küresel çapta sıtma kaynaklı ölümler 2002 ile 2021 arasında yüzde 29 azaldı. Bununla birlikte, Afrika'da özellikle 5 yaşın altındaki çocukların ölümlerinin yüzde 80'inden sorumlu olduğu sıtmanın vaka sayıları hala yüksek seyrediyor.

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) son dünya sıtma raporuna göre, 2021'de 247 milyon sıtma vakası kayda geçti. Toplamda bu vakaların neredeyse yarısının görüldüğü ülkeler, Nijerya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Uganda ve Mozambik.

Johns Hopkins Bloomberg Halk Sağlığı Okulu'nda sivrisinekler üzerine çalışan Doug Norris, "İklim değişikliği ile sivrisinek dağılımındaki genişleme veya değişiklik arasındaki bağlantı gerçektir. Buna rağmen, değişen sivrisinek nüfusunun gelecekte insanları nasıl etkileyeceği konusunda belirsizlik devam ediyor" dedi.

Georgetown Üniversitesi'nin Sahra Altı Afrika'nın tamamında sivrisinek hareketlerini araştıran yakın tarihli bir çalışma da hastalık taşıyan sivrisineklerin her yıl 6,5 metre daha yükseğe doğru hareket ettiğini buldu.

Norris, sivrisineklerin yaşam alanları konusunda seçici olduklarını ve sıtma taşıyan çeşitli türlerin sıcaklık, nem ve yağış miktarı konusunda farklı tercihlere sahip olduğunu ekledi.

İnsanların sıtmayla cibinlik, böcek ilacı ve diğer araçlarla savaştığını hatırlatan Norris, tek bir trendi iklim değişikliğine bağlamanın zorlaştığını söyledi.

Nairobi merkezli Uluslararası Böcek Fizyolojisi ve Ekoloji Merkezi'nde sıtma üzerine çalışan Jeremy Herren, iklim değişikliğinin sivrisineklerin yaşamayı seçtiği yerleri şimdiden etkilediğine dair kanıtlar olduğunu söyledi. Herren, ancak sıtmanın nasıl yayılacağını tahmin etmenin hala zor olduğunu da belirtti.

Herren örneğin; Kenya'da araştırmacıların sivrisineklerdeki sıtmada "büyük değişimler" olduğunu belgelediklerini söyledi.

Bir zamanlar baskın olan bir türün artık bulunmasının neredeyse imkansız olduğunu söyleyen Herren, ancak bu değişikliklerin muhtemelen iklim değişikliğinden kaynaklanmadığını söyledi ve böcek ilacıyla işlenmiş tüllerin piyasaya sürülmesinin bu değişikliğin bir açıklaması olduğunu da belirtti.

Yine de Norris, genel olarak sivrisineklerin daha sıcak koşullarda daha hızlı büyüdüğüne dikkat çekti.

Değişen iklimin sivrisineklere üstünlük vermesinin tek yolu artan sıcaklıklar da değil. Böcekler, insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle daha sık meydana gelen aşırı hava olaylarında çoğalmaya daha yatkınlar.