Trump’ın gölgesinde başlayan NATO zirvesi

NATO liderler zirvesi, ABD Başkanı Donald Trump’ın savunma ittifakına yönelik çelişkili açıklamalarıyla gölgelenmiş şekilde Lahey’de başladı. Zirve öncesi yaptığı yorumlar, Washington’un NATO’nun temel ilkesi olan kolektif savunmaya bağlılığı konusunda yeni soru işaretleri doğurdu.

Trump, zirveye katılmak üzere Air Force One ile Hollanda’ya uçarken gazetecilere yaptığı açıklamada, NATO’nun 5. maddesine bağlılığını net şekilde teyit etmekten kaçındı. “Tanımınıza bağlı” ifadesiyle bu maddenin çeşitli şekillerde yorumlanabileceğini öne süren Trump, “Kendimi yaşam ve güvenliğe adadım. Oraya vardığımda size tam bir tanım vereceğim” demekle yetindi.

Bilindiği üzere NATO’nun 5. maddesi, herhangi bir üye ülkeye yönelik saldırının tüm üyelere yapılmış sayılacağını ve ortak savunma yükümlülüğü doğuracağını hükme bağlıyor.

“Taahhüt yerine gelmezse savunma da yok” mesajı

Trump, son haftalarda yaptığı açıklamalarda sadece NATO’ya mali taahhütlerini yerine getiren ülkelerin savunulacağını söyleyerek tartışmaları büyütmüştü. Bu söylem, müttefik ülkelerde güven bunalımına yol açarken, kolektif savunma ilkesinin fiilen sorgulanmasına neden oldu.

Ancak zirvede, NATO üyelerinin 2035 yılına kadar savunma harcamalarını Gayri Safi Yurt İçi Hasılalarının yüzde 5’ine çıkarma konusunda anlaşmaya varması üzerine Trump, daha net bir tutum sergiledi. Zirve salonunda gazetecilere yaptığı açıklamada, “Sonuna kadar yanlarındayız” diyerek ittifaka desteğini vurguladı.

Rutte: ABD’nin bağlılığından şüphem yok

Yeni NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, sabah saatlerinde yaptığı açıklamada, Trump’ın muğlak ifadelerine rağmen ABD’nin kolektif savunma taahhüdünden şüphe duymadığını belirtti. “ABD’nin NATO’ya ve 5. maddeye tamamen bağlı olduğu benim için net” diyen Rutte, “Savunmaya neredeyse bir trilyon dolar harcıyorlar. NATO’ya en büyük katkıyı açık ara ABD yapıyor” ifadelerini kullandı.

Litvanya Cumhurbaşkanı Gitanas Nausėda da, 5. maddenin çok açık olduğunu ancak yine de samimi bir tartışmaya ihtiyaç duyulduğunu belirtti. Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda ise maddeye dair herhangi bir görüş ayrılığı olmadığını savundu. Norveç Başbakanı Jonas Gahr Stoere ve Finlandiya Dışişleri Bakanı Elina Valtonen de ABD’nin bu maddeye bağlılığını sürdürdüğüne inandıklarını dile getirdi.

Rutte’den Trump’a övgü dolu mektup

Zirveye damga vuran gelişmelerden biri de Rutte’nin Trump’a gönderdiği ve ABD Başkanı’nın sosyal medya hesabından paylaştığı özel mesaj oldu. Rutte mesajında, NATO ülkelerinin yüzde 5’lik savunma harcaması taahhüdüne imza atmasını Trump’ın başarısı olarak gösterdi.

“Donald, bizi Amerika, Avrupa ve dünya için gerçekten çok önemli bir noktaya taşıdın. On yıllardır hiçbir Amerikan başkanının başaramadığı büyük bir işi başaracaksın” ifadelerini kullanan Rutte, ayrıca Trump’ın İran’a yönelik hava harekâtını da övdü.

Bu mesaj kamuoyunda tartışma yaratırken, sosyal medyada “Rutte, patronunun gururunu okşamak için ne kadar ileri gidebileceğini gösterdi” yorumlarına neden oldu.

NATO’da belirsiz bir denge

Lahey’deki NATO zirvesi, ittifakın askeri ve siyasi olarak yeni bir döneme girdiğini gösterirken, Trump’ın açıklamaları NATO içinde dayanışma duygusunu zedeleyebilecek bir kırılganlık yaratmaya devam ediyor. Liderlerin verdiği teminatlara rağmen, kolektif savunma ilkesinin geleceği konusunda belirsizlik sürüyor.