“Üçüncü yılına giren Ukrayna’daki savaşın sivillere bedeli çok ağır ve acı oldu”

NEW YORK — 

Rus ordusunun 24 Şubat 2022’de Ukrayna'ya karşı başlattığı geniş çaplı saldırı ve işgaliyle başlayan savaşta iki yıl geride kaldı. O günden bugüne kadar geçen iki yılda, Ukrayna'daki sivil halk büyük acılara maruz kalırken, binlerce sivil hayatını kaybetti ya da yaralandı.

Savaş nedeniyle Ukrayna genelinde milyonlarca kişi evlerini kaybetti, ülkeleri dışına ya da ülke içinde daha güvenli olan bölgelere kaçmak zorunda kaldı. Milyonlarca Ukraynalı, komşu ülkelere mülteci olarak sığınmak zorunda kaldı.

Ülkelerinde kalan Ukraynalılar bir taraftan hayatta kalma mücadelesi verirken bir taraftan da Rusya’nın yerle bir ettiği sivil altyapılardaki hizmetlere erişim eksikliği nedeniyle başka türden insani yaşam zorluklarına katlandı. Rus saldırılarında ülkenin enerji ve tahıl ihracatıyla ilgili kritik altyapı önemli ölçüde hasar gördü.

İki yılı geride bırakan savaşta, yüzlerce sağlık ve eğitim kurumu yok edildi ya da zarar görerek hizmet dışı kaldı. Birçok kentte Ukraynalı çocukların eğitime, insanların sağlık, enerji, gıda ve hayati temel ihtiyaçlarına erişimine ulaşması neredeyse imkansız hale geldi. Savaşın etkisi sadece Ukrayna’da değil tüm bölgede ve dünyada hissedildi.

“İnsan hakları ihlalleri belgelendi”

Ukrayna’da son iki yılda bazıları savaş suçu kapsamına giren insan hakları ihlalleri yaşandı. BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (OHCHR) raporlarında, son iki yılda Rus silahlı kuvvetleri tarafından sivillere yönelik yaygın işkence, kötü muamele, keyfi tutuklamalar, yargısız infazlar, zorla kaybetmeler, ifade özgürlüğü, toplanma hakkına yönelik baskılar belgelendi.

Birleşmiş Milletler’in Ukrayna'daki İnsan Hakları İzleme Misyonu (HRMMU) savaşın ikinci yılı dolayısıyla yayınladığı raporda, OHCHR’in raporları ve 550'den fazla eski Ukraynalı savaş esiri ve sivil tutukluyla yapılan görüşmelere dayanarak, Rus askeri güçleri tarafından, yargısız infaz ve işkence de dahi uluslararası insan hakları hukukunun ciddi şekilde ihlal edildiği tespitinde bulundu.

“İki yılda 10 bin 582 sivil öldü”

BM İnsan Hakları İzleme Misyonu, son iki yıldır süren savaşın sivillere olan ağır bedelini değerlendirdiği bir rapor yayınladı. Raporda, iki yıldır süren savaşın özellikle siviller üzerinde nesiller boyu hissedilecek uzun vadeli etkisi vurgulandı.

Rapora göre, üçüncü yılına giren Ukrayna’daki savaşın sivillere bedeli çok ağır ve acı oldu. Savaşın başladığı 24 Şubat 2022'den bugüne kadar doğrulanan sayılara göre, 10 bin 582 sivilin öldüğü, 19 bin 875 sivilin yaralandığı ancak gerçek sivil kaybı sayılarının muhtemelen çok daha yüksek olduğu belirtildi.

Raporda, iki yıldır devam eden savaşta sivillerin çoğunluğunun, çeşitli silahlar, hava bombardımanı, top ateşi, tanklardan atılan roket sistemleri, hava, deniz ve karadan atılan balistik füzeler ve insansız hava araçlardan açılan ateş sonucunda ya öldüğü ya da yaralandığı kaydedildi.

Rapora göre, savaşın çevre üzerinde de çok sayıda olumsuz sonucu oldu. Saldırılarda akaryakıt ve petrol depoları ateşe verildi. Her türlü silah ve patlayıcının etkisiyle hava ve toprak kirlendi. Patlayıcılar, mayınlar ve diğer savaş kalıntıları toprağı kirletmenin yanısıra, insanların geçim kaynaklarını da tehdit etmeyi sürdürdü. En büyük çevresel kirliliğe neden olan saldırı, geçtiğimiz yılın Haziran ayında Kakhovka Barajı’nda meydana geldi. Barajın yıkılmasıyla, 18 kilometreküp su taştı. Bölgede en az 80 yerleşim merkezi su altında kaldı. Sel nedeniyle 37 binden fazla kişi zarar gördü.

“Siviller büyük acı çekiyor”

Raporda açıklamalarına yer verilen BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği de, Rusya'ya, Ukrayna'ya saldırılarını derhal durdurma çağrısını yineleyerek, barışa ulaşmanın aciliyetini vurguladı ve Moskova'ya İnsan Hakları Yüksek Komiserliği görevlilerinin tam erişimine izin vermesi için bir kez daha çağrıda bulundu.

BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Turk, Ukrayna'nın Rusya Federasyonu tarafından işgal edilmesinin korkunç bir insani maliyete yol açtığını ve milyonlarca sivilin büyük acılar çektiğini söyledi.

Turk, Rusya'nın üçüncü yılına giren ve “sonu görünmeyen” Ukrayna'ya yönelik geniş çaplı silahlı saldırısının, ciddi ve yaygın insan hakları ihlallerine neden olmaya, hayatları ve geçim kaynaklarını yok etmeye devam ettiğini vurguladı.

Turk, “Milyonlarca kişi yerinden edildi, binlerce kişi evini kaybetti ve yüzlerce tıp ve eğitim kurumu hasar gördü veya yıkıldı. Bu durum insanların sağlık ve eğitim haklarını önemli ölçüde etkiledi. Ukrayna'daki bu savaşın uzun vadeli etkisi nesiller boyu hissedilecek" dedi.

Uluslararası Göç Örgütü (IOM) de, üçüncü yılına giren savaşla ilgili yaptığı açıklamada, 2024 yılında neredeyse Ukrayna nüfusunun yüzde 40'ı olan 14,6 milyondan fazla kişinin insani yardıma ihtiyacı olduğunu bildirdi. IOM, ülke dışında bulunan 2,2 milyondan fazla Ukraynalı mültecinin de komşu ülkelerde yardıma ihtiyacı olduğunu kaydetti.

Uluslararası Göç Örgütü Direktörü Amy Pope, üçüncü yılına giren savaşta can kaybı ve acıların devam ettiğini, işgalden bu yana 14 milyondan fazla kişinin evlerini terk ettiğini, ailelerin parçalandığını, çocukların evsiz kaldığını kaydetti.

Can Kamiloğlu